Norðrið sem heimaland

Smellið til að sjá stærra

PDF-útgáfa
af þessari grein

Norðrið sem heimaland
eftir Piers Vitebsky

KAFLAR:

	Norðrið sem heimaland Trúarbrögð
	Allir þjóðflokkar sem búa á norðurslóðum trúa á náið samband milli manns og náttúru. Talið er að gagnkvæmur skilningur ríki milli manna og dýra. Sagt hefur verið að dýrin hafi anda sem geti haft áhrif á velferð manna. Þannig ollu reiðir andar sjúkdómum og velviljaðir andar hjálpuðu veiðimanninum með því að láta dýr verða á vegi hans. Samkvæmt hefbundinni trú, var hægt að komast að óskum andanna gegnum miðil sem nefndur var shaman (seiðmaður eða töfralæknir). Við sérstaka helgiathöfn féll shaman í dá. Var þá talið að sál miðilsins hefði yfirgefið líkamann og flogið til lands andanna. Þar myndi miðillinn leitast við að endurheimta sál hins sjúka sem andar höfðu á valdi sínu, eða hann reyndi að fá andana til að lofa því að sveltandi hópi fólks áskotnaðist veiðidýr.
	Meðal sumra Inúíta var t.d. álitið að menn veiddu seli fyrir milligöngu anda sem nefndur var Sækonan og hafði aðsetur á hafsbotni. Ef menn hegðuðu sér illa refsaði hún þeim með því að koma í veg fyrir að þeir veiddu seli. Er selur hafði verið drepinn, var honum boðið vatn að drekka og sál hans skilað aftur til hafsins svo hann gæti endurfæðst í líkama annars sels. Þar sem honum hafði verið sýnd virðing í hinu fyrra tilviki, myndi "sami" selurinn leyfa sama veiðimanninum að bana sér í annað sinn. Jafnvel þótt margt í þessum trúarbrögðum hafi tekið breytingum vegna kynna af kristinni trú, er enn álitið að veiðar séu háðar gagnkvæmri virðingu milli sels og veiðimanns.
Á verkstæði þar sem gerðar eru höggmyndir með hefðbundnu sniði.	Sumt í þessum átrúnaði hefur veikst á okkar öld vegna áhrifa frá kristniboðum, kennurum og embættismönnum. Lengi vel sneru frumbyggjarnir sjálfir baki við trú af þessum toga til að svo liti út sem þeir væru "nútímalegir". Samt lifa þær enn góðu lífi margar hugmyndirnar um samband manna og dýra. Sumir Inúítar á Grænlandi hvísla enn "þakka þér fyrir" að nýveidda selnum. Það er nú svo komið að margir af yngri kynslóð frumbyggja, sem horfa upp á skelfingar þær sem iðnaðarþjóðfélagið leiðir yfir náttúruna, hafa hallast að hugmyndum foreldra sinna og forfeðra og sjá þær nú gjarna í nýju og betra ljósi.
	Jafnvel þeir sem ekki geta lengur trúað á anda sjá eitthvað heilagt í landslaginu; eitthvað sem menn finna fyrir þegar þeir standa einir andspænis náttúruöflunum.